Tirad Çalışması ve Stanislavski kuramında coşku & duyu belliği

Tirad Nedir?

Bir oyun kişisinin belirli bir nedenle; bir duygu durumunu, bir düşünceyi ya da bir olayı anlattığı; sadece bir kişinin replikleriyle aktarılan durumdur.

Genco Erkal
Bir Delinin Hatıra Defteri
2015

Tirad Nasıl hazırlanır?

Yukardaki tanımda en önemli kısım  "bir neden" ile başlamış olmasıdır. 

Biraz daha açayım... Bir çok oyunda oyun kurgusu neden-sonuç ilişkisi gözetilerek birbirine bağlıdır. Haliyle oyun kişisinin söyleyeceği söz, bir nedenden dolayı sonuç olarak çıkmalıdır. Eğer o tirad da söylenen sözlerin nedeni ya da başka bir tabirle neden söylediği anlaşılmazsa bütün çalışma da boşuna gidecektir.

Örneğin Tenesse Williams'ın, sırça hayvan koleksiyonu adlı oyunundaki Tom karakterini ele alalım.

Tom: Bak dinle! Şu ayakkabı mağazasındaki işe bayıldığımı mı sanıyorsun? Avrupalı ayakkabıcılara aşık olduğumu mu düşünüyorsun? Şu selotesk kaplamalı yerde floresan ışıklarının altında elli beş sene geçireceğimi mi sanıyorsun! Bak sabahları oraya gitmektense, birisinin demir bir çubukla beynimi patlatmasını tercih ederim!....

Burada hayallerinin peşinden gitmek isteyen bir gencin sonunda annesinin konuşmalarına daha fazla dayanamayıp duygusal bir patlama yaşadığını okuruz. 

Ancak bu durumu oyunculuk sınavlarında tek kişi olarak sahneye çıktığımız için göstermemiz zorlaşacaktır. Burada ne mi yapmamız gerek?

Şimdi annesinden dolayı bu duygusal patlama yaşadığını biliyoruz. Ama sahne de anne yok. Bu durumda annenin metinde önceden söylediği sözleri aklımızdan geçirerek, tabiri caiz ise kendimizi dolduruyoruz. 

Tabii bunları demesi kolay diye bilirsiniz. Ancak anneniz, babanız ya da kardeşinizle bir tartışmanızı düşünün? Artık bir yerde yeter demez miyiz? Ya da artık beni dinleyeceksin! dediğimiz zamanlar muhakkak olmuştur.

O  zaman buradan çıkaracağımız sonuç:

• Gündelik yaşamda, yaşadığımız duygu ve tepkilerle oyundaki duygu ve tepkiler arasındaki benzerlikleri aramak olacaktır.

Tom, annesiyle böyle bir duygusal patlama yaşıyorsa, benim yaşantım da benzer duygu durumları oldu mu? Olduysa ben nasıl tepkiler vermiştim şeklinde sorular sormak gerekmektedir.

Oyunculuk bölümleri ve kurslardaki mimik dersleri, büyük çoğunlukla bu soruları bulabilmeniz için verilmektedir.

Bunu daha ayrıntılı bir şekilde Konstantin Stanislavski'nin "Bir Aktör Hazrılanıyor" adlı kitabında ki

coşku/duyu belleği kısmında bulabilirsiniz.

•  Unutmayın ki, sahne de tek başınıza kaldığınız zamanlarda (partneriniz yoksa) duygu kendi kendi size gelmez. kendinizin bulması gereken ve aşağıdaki yöntemde de anlatacağım konularla içsel (duygusal) durumunuzu güçlendirebilirsiniz. Tabiri caiz ise duyguya girebilirsiniz.

Bu konu, Stanislavski'nin  kitabındaki konulardan sadece bir tanesidir. Ayrıca: Eylem, imgelem, dikkatin odaklanması, kasların gevşemesi, birimler ve amaçlar, inanç ve gerçeklik, coşku/duyu belleği, kesintisiz çizgi vb. gibi birçok konuyu içermektedir.

Stanislavski'nin  sistemi, dünya çapında kabul görmüş ve uygulanan bir oyunculuk yöntemidir. Ülkemizde de oyuncu yetiştirme yaygın biçimde Stanislavski yöntemine dayalı sürdürülmektedir. Tiyatro eğitim kurumlarında ders veren hocaların kişisel birikimleri ile bu yöntem biraz gelişse de, oyunculuk eğitimi ağırlıklı olarak Stanislavski’e dayandırılmaktadır. 

Stanislavski yöntemi kısaca; Rusya’da 1900’lerin başında disiplinsizliğe dağınık çalışmaya, yıldız oyunculuk sistemine, kaprisli, kompleksli, teşhirci dağınık çalışmaya, yıldız oyunculuk sistemine, kaprisli, kompleksli, teşhirci, abartılı konuşan ve yapay oynayan oyunculara bir tepki olarak Realizm doğrultusunda geliştirilmeye başlanan bir yöntem olarak özetlenebilir. Yöntemin temelinde ise, esin beklemeden yaratıcı, inandırıcı ve doğal bir oyunculuk vardır.

Stanislavski, yöntemini oluşturmaya başladığı ilk yıllarda iç aksiyon/ruhsal gerçeklik (bilinçli teknik yoluyla bilinçaltına ulaşarak rolü yaşama) sanatını geliştirmeye başlamıştır. Stanislavski’e göre psikolojik yaşantımızı akıl, irade ve duygu yönlendirir. Oyuncu için akıl ve iradeyi denetleyebilmek kolaydır. Ancak duyguları denetim altına alabilmek için oyuncu rol kişisi ile kendi benliği arasında benzerlikler bulmaya yönelmeli ve yaşama doğrudan bakabilmelidir. Sanatçının 1936 yılında yayımlanan “Bir Aktör Hazırlanıyor” kitabı yönteminin iç mekanizması üzerinedir: Eylem, imgelem, dikkatin odaklanması, kasların gevşemesi, birimler ve amaçlar, inanç ve gerçeklik, coşku/duyu belleği, kesintisiz çizgi vb. gibi birçok konuyu içerir.

Stanislavski’nin geliştirmeye başladığı yöntem öğrencileri ve çalışma arkadaşları tarafından da geliştirilmiş ve Amerika’ ya oradan da tüm dünyaya kadar uzanmıştır. Bu yöntemi geliştirerek günümüze kadar ulaşmasını sağlayanlar arasında Vakhtangov, Meyerhold, Mikael Çekhov, Richard Boleslawsky, Sonia Moore, Stella Adler, Lee Strasberg, Elia Kazan'ın ‘Oyuncular Stüdyosu’, Eric Morris'in geliştirdiği 'Morris Metodu' önem taşır.

Bir sahne ya da tirad hazırlamak tabii ki bu kadar basit bir durum değildir. Ancak bu kitabı okumanız size genel olan sahne dili yakalamanızda yardımcı olacaktır. Ayrıca konservatuar düzeyin de eğitim veren bütün kurumlar da bu kaynaktan yararlanmaktadır. Oyunculuk temellerini bu kaynaktan faydalanarak inşa etmektedirler. 

Tirad çalışmalarını ve stanislavski'nin kuramını aktarmaya devam edeceğim...

Soru ve önerilerinizi lütfen benimle paylaşın!

Yorum kısmı sizin  (:   :(

Herkese Kolay Gelsin!